نگاهی گذرا به زندگی نامۀ علمی حضرت آیت الله العظمی سید کمال حیدری (مدظلّه)

ایشان به سال ۱۳۳۵ هـ.ش (۱۳۷۶ ه.ق) در کربلاى معلّى دیده به جهان گشود. از دوران نوجوانی در کنار دروس رسمی به مباحث حوزوی علاقه مند شده و در دروس فقهی اصولی برخی بزرگان شرکت می نمود. در زمینۀ اجتماعی و سیاسی نیز فعالیت هایی داشته که منجرّ به تعقیبشان از سوی رژیم بعث عراق گردید و در نهایت مجبور به ترک وطن شده و در شهر مقدّس قم رحل اقامت افکند. آیت الله حیدری برادر سه شهید است که به دست رژیم ظالم بعث به مقام شهادت نائل گشتند.

خدمت علمی به مکتب اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) افتخار و موهبتی الهی است که نصیب تعدادی از بزرگان علم و دانش می شود. این مهم، از طریق انس با آیات و روایات شریفه و صرف عمر در تدّبر و اندیشیدن در آنها حاصل می گردد و نیاز به جَهد و تلاش شبانه روزی در کسب علوم و معارف مختلف اسلامی اعمّ از تفسیر و حدیث و فقه و اصول و عرفان و فلسفه و کلام و اخلاق و تربیت و غیره دارد.

علامه حیدری ابتدا در کربلاى معلّى و سپس در نجف اشرف به کسب علم از محضر علماء و فقهای آن روزگار مبادرت ورزیدند. از اساتید بنامشان در آن دوره می توان به حضرات آیات شهید سید محمدباقر صدر، سید ابوالقاسم خوئی، میرزا علی غروی و سید نصرالله مستنبط (رحمهم الله) اشاره نمود. در این میان، بیش از همه از روش علمی و نیز شخصیت اجتماعى شهید صدر (ره) تأثیر پذیرفتند تا جایی که از وکلای شرعی ایشان در کربلا گشتند. تأثیرپذیری ایشان از مبانی فکری آن شهید سعید، در بسیاری از آثار علمی شان نیز مشهود است.

آیت الله حیدری پس از این که در شهر مقدّس قم سکونت یافتند، به کسب فیض از محضر علمای بزرگی چون حضرت آیت الله جوادی آملی و علامه حسن زاده آملی (دام ظلّهما) در تفسیر و فلسفه و عرفان، و حضرات آیات میرزا جواد تبریزی (ره) و شیخ حسین وحید خراسانی (مدظلّه) در فقه و اصول، پرداختند. از این پس، خود در مسند تدریس علوم اهل بیت (علیهم السلام) نشسته و علاوه بر تدریس مکرّر دوره های سطح، چندین سال است که به تدریس دروس خارج فقه و اصول و فلسفه و عرفان و تفسیر و عقاید مشغول می باشند. از آن جا که بیشتر درس های ایشان به زبان عربی برپا شده، توفیق این را داشته اند که جهان عرب را با معارف عمیقی که در حوزه های علمیۀ شیعه به ویژه حوزۀ علمیۀ قم – و به خصوص آنچه که نزد بزرگانی چون امام خمینی (ره) و علامه طباطبائی (ره) و… – وجود داشته است آشنا سازند.

از میان دانشمندان بسیاری که به تحصیل، تحقیق و تدریس در علوم اسلامی می پردازند، فقط تعداد اندکی از ایشان به قلّه های رفیع اجتهاد و نظریه پردازی در همه یا برخی از این دانش ها نائل می گردند. از جملۀ این بزرگان، می توان به آیت الله حیدری اشاره نمود که به «مقام جامیعت» در علوم و معارف اسلامی دست یافته است.

از دیگر توفیقات ایشان، حضور در برنامه های رادیویی و تلویزیونى عرب زبان بوده است که سال های متمادی (بیش از یک دهه) به منظور تبیین معارف حقّۀ مکتب اهل بیت (علیهم السلام) و پاسخ به تفکّرات انحرافی جریان سلفی- وهابی برگزار شده و از خلال آن توانسته اند قشر عظیمی از مخاطبان را از اندیشه های ناب اهل بیت (علیهم السلام) سیراب سازند. این امر تا بدان جا پیش رفت که مراکز عمدۀ سلفی و وهابی به تکاپو افتاده و جوایز هنگفتی را برای پاسخ دادن به سؤالات و ردّ استدلالات محکم ایشان تعیین نمودند.

آیت الله حیدری معتقدند برای اینکه فردی اسلام شناس و مجتهد در معارف اسلامی – به معنای عامّ آن شود – لازم است به تحصیل و فراگیری تمام علوم اسلامی مورد نیاز بپردازد. از تفسیر و حدیث و اخلاق گرفته تا فقه و اصول و کلام و فلسفه و عرفان و معرفت شناسی، همه و همه در گسترۀ علوم و معارف اسلامی جای داشته و در نظام فکری و عملی یک عالِم دین، نقش ایفا می کنند. البته مجتهد محقّق (هم در اصول دین و هم در فروع دین)، کسی خواهد بود که در این عرصه ها به پایه گذاری بنیان های معرفتی خود بر مبنای عقل و نقل پرداخته باشد.

ازهمین رو خود ایشان در سالیان متعدّد به تحصیل و سپس تدریس در تمام حوزه های معارف اسلامی پرداخته اند و می توان گفت این خصوصیت آیت الله حیدری – که در جهان اسلام نمونه-هایی همچون امام خمینی، علّامه طباطبائی، شهید مطهری، شهید صدر، آیت الله جوادی آملی مدظله و … را داشته – در جهان عرب بی نظیر و در ایران کم نظیر می باشد. از این رو با قاطعیت می توان گفت ایشان امروزه یکی از مهمترین پرچمداران این نوع تفکّر جامع گرایانه هستند که مخاطبان خود را با تصویری ذوابعاد و کامل از اسلام آشنا می سازند، و نه صرفاً اسلامی که فقط از دریچۀ فقه بدان نگریسته می شود!

علامه حیدری علاوه بر تحصیل و تدریس در زمینه های مختلف علمی، در حوزۀ تألیف کتاب نیز – به عنایت الهی – از توفیقات فراوانی برخوردار بوده اند. آثار و تألیفات آیت الله حیدری تا کنون به بیش از صد و سی عنوان در رشته های مختلف فقه، اصول، تفسیر، حدیث، کلام، فلسفه، عرفان، اخلاق، منطق، معرفت شناسی و غیره رسیده است.
شایان ذکر است که غالب آثار ایشان به زبان عربی است و تعدادی از آنها نیز به زبان فارسی ترجمه شده و حدود بیست عنوان دیگر نیز هم اکنون به فارسی ترجمه شده و به تدریج در نوبت چاپ و انتشار قرار می گیرند به امید خدا. همچنین پانزده عنوان از کتاب های عربی ایشان نیز آماده چاپ هستند.