شعائر و آیین های عزاداری حضرت امام حسین (علیه السلام) از مصادیق سخن خداوند متعال است که فرمود: «وَمَن يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِن تَقْوَى الْقُلُوبِ» (و هر کس شعائر الهی را بزرگ دارد، این کار نشانه تقوای دل هاست) (حج:۳۲). هیچ شک و شبهه ای نیست که این مراسم جزو شعائر است و هر کس شعائر الهی را بزرگ دارد، این کار نشانه تقوای قلب است.
اما پرسشی مطرح است که آیا هر کس که بیاید و هر عملی را به دلخواه انجام دهد، آیا این کار او مصداق شعائر است؟ سخن ما در مورد مصداق ها است و مصداق را نه سخنران ها و نه منبری ها و نه مداح ها و نه حسینیه ها و نه هیچ کس دیگر نمی تواند مشخص کند، بلکه نهاد اصلی دینی، که موازین را می شناسد، می تواند شعائر را مشخص نماید و بگوید که این آیین مطابق معیارهای دینی است و آن دیگری خیر. بنابرین در آیین ها و شعائر حسینی باید نخست از مراجعِ متخصصِ آگاه به زمان و مکان استفتاء شود، زیرا کسی که به شرایط زمان خود آگاه باشد، دچار اشتباه نمی گردد.
اما اگر نخواهد سخن بگوید و سکوت اختیار کند، طبیعتا هر روز یک آیین جدید به وجود می آید و با مرور زمان و پس از چند دهه به یکی از شعائر حسینی تبدیل می گردد؛ در حالی که اگر بیست یا سی سال به عقب بازگردیم، خواهیم دید که چنین آیینی وجود نداشته است؛ اکنون اگر به پانصد سال قبل تر مراجعه کنیم، خواهیم دید که بسیاری از آیین ها و شعائر کنونی وجود نداشته است. بنابرین باید آیین ها با موازین دینی سنجیده شود.
به همین دلیل بنده در فتواهای فقهی خود ذکر نمودم که آیین ها و شعائر باید دو شرط داشته باشند، اول اینکه باید منطبق با معیارها و موازین شرعی باشند، زیرا امام حسین (علیه السلام) برای احیای دین جدش قیام کرد و نه برای نقض و مخالفت با آن؛ شرط دوم نیز این است که نباید اجرای شعائر باعث نقض اهدافی شود که امام حسین (علیه السلام) برای تحقق آن ها جهاد کرد و هر آنچه را داشت در راه آن ها فدا نمود. اما اگر انجام شعائر باعث نقض اهداف امام حسین (علیه السلام) شود، حقیقتا به جای اینکه مردم را به امام حسین (علیه السلام) نزدیک کنیم، آنها را از ایشان و از هدفشان دور کرده ایم.
حال چه کسی در این مورد باید تصمیم بگیرد؟ این وظیفه مراجع است. به نظر بنده وظیفه مرجعیت در عصر غیبت فقط نوشتن رساله عملیه نیست، این یکی از وظایف مرجع است که باید مشخص کند کدام کار جزو شعائر است و کدام کار جزو شعائر نیست، کدام جایز است و کدام جایز نیست.
بنابرین در اصل شعائر الهی سخنی نیست، اما بحث در مورد مصداق های این شعائر است که نهادهای دینی متخصص باید آن ها را مشخص کنند، و نه مداح و سخنران و منبری.
*برگرفته از برنامه «مطارحات فی العقیدة» ۱۲ رمضان المبارک ۱۴۳۴ – ۳۰ تیر ۱۳۹۲
