همانطور که خداوند متعال به مکان ها ویژگی هایی داد، به زمان ها نیز ویژگی هایی داد. از اماکن، مثلا صحرای عرفات یا زیر گنبد امام حسین(سلام الله علیه) چنین اند؛ این ها مکان هایی است که خداوند متعال چنین تصمیم گرفته که سائلی را آنجا رد نکند. زمان ها نیز که بحمدالله بسیارند و از آن جمله، سه ماه رجب و شعبان و رمضان هستند.
معنای خصوصیت و ویژگی زمان چیست؟ بحث در این باره مفصل و مفید است، ولی متاسفانه در حوزه های علمیه، فرهنگ بیان اهمیت چنین مسائلی وجود ندارد.
یکی از مهمترین معانی خصوصیت زمان و یا مکان، «حرق منازل و مراتب» است. به این معنا که شما اگر در زمان دیگری، غیر از این زمان بودید، برای اینکه درجه ای از ایمان را طی نمایید، مثلا به یک سال زمان نیاز داشتید، اما اکنون در یک دقیقه یا با یک عمل می توانید این درجه را طی کنید. همانطور که «طی الأرض» داریم، یعنی به مجرد اینکه تصمیم بگیرید، در جایی که می خواهید قرار خواهید گرفت؛ این زمان های خاص نیز خصوصیت «طی مراحل و مراتب» را دارند، یعنی در این زمان انسان می تواند به چیزهایی دست یابد که در زمان های دیگر ممکن نیست؛ پس بر شماست تلاش و اجتهاد در آن.
به خصوص اینکه روایاتی داریم که می گوید ماه رجب ماه امیرالمومنین(علیه افضل الصلوة والسلام) و ماه شعبان ماه رسول الله(صلی الله علیه و آله) و ماه مبارک رمضان ماه خداست. همچنین روایاتی داریم که عکس این را گفته اند، یعنی ماه رجب ما خدا و ماه شعبان ماه رسول خدا(ص) و ماه رمضان ماه امیرالمومنین(ع) است. روایات به هر دو صورت وجود دارد.
یکی از راه های جمع این روایات این است که، گاهی انسان از پایین آغاز می کند تا بالا رود، فذا باید از راه ولایت و سپس نبوت به توحید برسد، چرا که ایشان واسطه های فیض الهی هستند، این برای افرادی است که در قوس صعود قرار دارند.
اما اگر مقامش بالاتر از این باشد و حرکتش «لِمّی» باشد و نه «إنّی»، فلذا میگوید: «اللّهُمَّ عَرِّفْنی نَفْسَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنی نَفْسَکَ لَمْ أَعْرِفْ رَسُولَکَ اللّهُمَّ عَرِّفْنی رَسُولَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنی رَسُولَکَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَکَ»(بار الها! خودت را به من بشناسان، که البته اگر خود را به من نشناسانی، رسولت را نخواهم شناخت. بار الها! رسولت را به من بشناسان که اگر رسولت را به من نشناسانی، حجّت تو را نخواهم شناخت. بار الها! حجّت خود را به من بشناسان که اگر حجّتت را به من نشناسانی، از دينم گمراه می گردم)
اینجا پرسشی پیش می آید که چگونه بین این دو را جمع کنیم؟ برخی زیارات می گوید: «مَن عَرَفَکُم فَقَد عَرَفَ الله»(هر که شما را بشناسد، خدا را خواهد شناخت) و اینجا می گوید: هر که خدا را بشناسد، رسول خدا را خواهد شناخت و هر که رسول خدا را بشناسد، حجت خدا را خواهد شناخت… پاسخ در یک جمله است و آن اینکه: یکی از این دو حرکت، «لِمّی» و دیگری «إنّی» است، و این برحسب مراتب و درجات سالک الی الله سبحانه و تعالی است.
کاش حوزه های علمیه به جای اینکه فقط در مباحث فعلی بمانند، حداقل به صورت یکی دو جلسه در هفته به این معارف می پرداختند، چرا که این ها معارف یونان و چین و فارس و غرب نیست، بلکه معارف اهل بیت(علیهم افضل الصلوة والسلام) است، اما ما کاملا با آن ها بیگانه ایم.
*برگرفته از درس خارج فقه، شنبه: ۱ رجب ۱۴۳۴- ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۲
