قیام امام حسین (علیه السلام) یک «انقلاب» بود یا یک «حرکت اصلاحی»؟!
(بخش دوّم)
آیت الله حیدری در این گفت و گو که با شبکۀ آسیا صورت گرفته است ضمن ارائه تحلیلی عمیق از نهضت امام حسین (ع)، به بحث پیرامون شعائر حسینی می پردازند. اهم مطالب این بحث به شرح ذیل است:
پس از مقدماتی که بیان نمودیم می توانیم نتیجه بگیریم قیام امام حسین (ع) نه تنها الگویی برای شیعیان بلکه الگویی برای همۀ امت اسلامی و بلکه برای همۀ حکومت ها اعم از اسلامی و غیر اسلامی می باشد؛ چرا که برنامۀ اصلاحی امام حسین(ع) مدّ نظر همه حکومت ها و همه مصلحان می باشد؛ یعنی برنامه ای است که همگان بر آن اتفاق دارند. گفتیم انقلاب از طریق خروج بالسیف و العُنف (خشونت) می باشد، حال آنکه امام (ع) فرمودند: «پس هرکس مرا به حق و حقیقت بپذیرد، خدا سزاوارتر به حقیقت است (یعنی این حقّ اصلاح را خداوند به ما داده است) و هر کس مرا رد نماید صبر می کنم تا خداوند بین من و شما حکم نماید».
در عبارت فوق نفرمودند اگر مرا ردّ نمودید شمشیر می کشم و با شما می جنگم (انقلاب مصطلح در علوم سیاسی)، بلکه فرمودند صبر می کنم و خدا را به عنوان حَکَم قرار می دهم؛ یعنی امام (ع) به حرکت اصلاحی که بر اساس سلاح و با تحمیل صورت بگیرد اعتقادی نداشتند.
همانگونه که امام خمینی (ره) برای تغییر نظام حاکم از سلاح استفاده نکردند بلکه مردم به خاطر علاقه و اعتقادی که به اسلام و تحقّق اهدافی که امام خمینی (ره) ترسیم نموده بودند، برای تغییر نظام حاکم قیام نمودند.
مجری:
شما فرمودید قیام امام حسین (ع) یک انقلاب به معنای خروج به وسیله شمشیر نبوده است، اما پس چرا کثیری از اقدامات سیاسی مسلحانه به نام جهاد و با تکیه بر قیام امام حسین (ع) صورت می گیرد؟
علامه حیدری:
جهاد تنها در جایی معنا پیدا می کند که یک حکومت و یا دولت اسلامی برای محافظت از حدود و ثغور وطن و جان و ناموس مردم خود، اقدام به دفاع از خود نماید و از دیدگاه ما اساساً در اسلام جهاد ابتدایی وجود ندارد! البته این موضوع باید در جای خودش به طور مفصل مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
مجری :
آیا شعائر حسینی که امروز اقامه می شود، در مسیر حرکت اصلاحی امام حسین (ع) می باشد؟
علامه حیدری:
برای پاسخ به این سؤال باید مشخص کنیم که:
هدف از شعائر حسینی چیست؟
چرا برای احیای حرکت امام (ع) نیاز به احیای شعائر داریم؟
آیا این شعائر به خودی خود هدف هستند؟
آیا اصول قرآنی احیای شعائر را هدف و غایت می دانند؟ یا اینکه هدف قرآن احیای مسألۀ مهمتری به وسیلۀ این شعائر است؟
آیا این شعائر به آن حرکت، برنامه و هدف اساسی که امام حسین (ع) می خواستند آن را احیاء کنند، کمک می کنند یا مانع از تحقّق آن اهداف می شوند؟!
وقتی به قرآن مراجعه می نماییم می بینیم آنچه مورد تأکید قرآن است، احیاء و یاد آوری یکی از حقائق مهم و نعمت های الهی می باشد که سزاوار است به دلیل اهمیتش به فراموشی سپرده نشود.
خداوند در آیه ۵۰ از سورۀ ابراهیم می فرماید: «وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى بِآيَاتِنَا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَكَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَذَكِّرْهُمْ بِأَيَّامِ اللَّهِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ»؛ (ما موسی را با آیات خود فرستادیم (و دستور دادیم) قومت را از ظلمات به نور بیرون آر! و «ایّام اللَّه» را به آنان یاد آور! در این نشانه هایی است برای هر صبر کننده شکرگزار!).
یعنی یک اتفاق بسیار مهمی رخ داده است و لذا یادآوری آن واقعه لازم است. اما این یادآوری چگونه باید صورت بگیرد؟! به وسيلۀ شعائرى كه خداوند متعال معیّن نموده است: «ذَلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ»؛ سوره الحج ۳۲ (این چنین است که بزرگداشت شعائر الهی از مصادیق تقوای قلب ها است).
حال باید دید این شعائر چیست؟ چون هدف، یادآوری آن واقعۀ مهم و اثرگذار است، هر وسیله ای که باعث شود این واقعۀ مهم باقی بماند و اهداف و نعمت های الهی یادآوری شود تا مردم تحت تأثیر قرار گیرند، «شعائر» نامیده می شود. البته باید توجه داشت که اگرچه اصل احیاء و تعظیم شعائر الهی مورد قبول و ضروری است، اما اینکه مصادیق این شعائر چیست، باید مورد بحث و تدقیق قرار گیرد تا هر کسی به بهانۀ تعظیم شعائر، هر بدعت و خرافه ای را به اسم شعائر جا نزند!
