همانطور که خداوند متعال به مکان ها ویژگیهایی داد، به زمانها نیز ویژگی هایی داد. از اماکن، مثلا صحرای عرفات یا تحت قبه امام حسین سلام الله علیه چنیناند؛ اینها مکان هایی است که خداوند متعال چنین تصمیم گرفته که سائلی را آنجا رد نکند. زمانها نیز که بحمدلله بسیارند، و از آن جمله سه ماه رجب و شعبان و رمضان هستند. معنای خصوصیت و ویژگی زمان چیست؟ بحث در اینباره مفصل و مفید است، ولی متاسفانه در حوزههای علمیه، فرهنگ بیان اهمیت چنین مسائلی وجود ندارد.
یکی از مهمترین معانی خصوصیت زمان و یا مکان، «حرق منازل و مراتب» است. به این معنا که شما اگر در زمان دیگری غیر از این زمان بودید، برای اینکه درجهای از ایمان را طی کنید، مثلا به یک سال زمان نیاز داشتید، اما اکنون در یک دقیقه یا با یک عمل میتوانید این درجه را طی کنید. همانطور که «طی الأرض» داریم، یعنی به مجرد اینکه تصمیم بگیرید، در جایی که میخواهید قرار میگیرید؛ این زمانهای خاص نیز خصوصیت «طی مراحل و مراتب» را دارند، یعنی در این زمان انسان میتواند به چیزهایی دست یابد که در زمانهای دیگر ممکن نیست. پس بر شماست تلاش و اجتهاد در آن.
بهخصوص اینکه روایاتی داریم که میگوید که ماه رجب ماه امیرالمؤمنین علیه افضل الصلوة و السلام و ماه شعبان ماه رسول الله صلی الله علیه و آله و ماه مبارک رمضان ماه خداست. همچنین روایاتی داریم که عکس این را گفتهاند، یعنی ماه رجب ما خدا و ماه شعبان ماه رسول الله و ماه رمضان ماه امیرالمؤمنین است. روایات به هر دو صورت وجود دارد.
یکی از راههای جمع این روایات این است که، گاهی انسان از پایین آغاز میکند تا بالا رود، فذا باید از راه ولایت و سپس نبوت به توحید برسد، چرا که ایشان واسطههای فیض الهی هستند، این برای افرادی است که در قوس صعود قرار دارند.
اما اگر مقامش بالاتر از این باشد و حرکتش «لِمّی» باشد و نه «إنّی»، فلذا میگوید: «اللّهُمَّ عَرِّفْني نَفْسَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْني نَفْسَكَ لَمْ أَعْرِفْ رَسُولَكَ اللّهُمَّ عَرِّفْني رَسُولَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْني رَسُولَكَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَكَ»
اینجا پرسشی پیش میآید که چگونه بین این دو را جمع کنیم؟ برخی زیارات میگوید: «مَن عَرَفَکُم فَقَد عَرَفَ الله» (هر که شما را شناخت، خدا را خواهد شناخت) و اینجا میگوید: هر که خدا را بشناسد، رسول الله را خواهد شناخت و هر که رسول الله را بشناسد، حجت خدا را خواهد شناخت… پاسخ در یک جمله است و آن اینکه: یکی از این دو حرکت «لِمّی» و دیگری «إنّی» است، و این برحسب مراتب و درجات سالک الی الله سبحانه و تعالی است.
کاش حوزههای علمیه به جای اینکه فقط در مباحث فعلی بمانند، حداقل به صورت یکی دو جلسه در هفته به این معارف میپرداختند، چرا که اینها معارف یونان و چین و فارس و غرب نیست، بلکه معارف اهل بیت علیهم افضل الصلوة و السلام است و لیکن ما کاملا با آنها بیگانهایم.
*برگرفته از درس خارج فقه، شنبه: ۱ رجب ۱۴۳۴- ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۲
