(بخش اوّل)
مطلب اول: اهمیت اخلاق و ضرورت بحث پیرامون آن
آشنایی با اهمیّت علم اخلاق و تهذیب نفس، انگیزۀ فراگیری علم اخلاق را در انسان سالک بیشتر می کند؛ هرچه انسان سالک این اهمیّت را بهتر درک کند، در پیمودن این راه موفقتر خواهد بود؛ چنانچه بازگو کردن جایگاه ویژۀ علم اخلاق در منظومۀ معارف اسلامی برای انسان، انگیزۀ پیمودن راه را تقویت می کند.
مطلب دوم: اهمیت اخلاق در قرآن کریم
قرآن کریم در بسیاری از آیات مبارکه به این مسألۀ مهم و حیاتی (مکارم الاخلاق) اهمیّت فراوان داده و بدی های بی توجهی به آن را متذکّر شده است، به صورتی که در قرآن کریم مجموع آیاتی که دربارۀ این مسألۀ با ارزش – چه به صورت صراحت یا اشاره، و چه به صورت امر یا نهی – به میان آمده، حدوداً یک چهارم آیات قرآن را تشکیل داده است.
و در همین راستا، اهمیّت ستودن سرور انبیاء و مرسلین محمّد مصطفی (صلی الله علیه و آله وسلم) در قرآن کریم واضح می شود، به صورتی که ملاحظه می کنیم که خداوند متعال در قرآن، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) را با صفات متعدّدی ستوده است، به طور نمونه قرآن در آیه چهارم سوره از قلم فرموده است: (وَ اِنَّکَ لَعَلَی خُلُقٍ عَظیمٍ) و بدرستی که تو بر ملکات اخلاقی والایی هستی.
مطلب سوم: اهمیّت اخلاق در روایات
روایات وارد شده از زبان مبارک پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) و اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) که دستور به متخلّق شدن به اخلاق حسنه و حمیده را می دهند، فراوان و متعدّد می باشند.
به عنوان نمونه، تعدادی از روایات وارد شده از پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله وسلم) در هدف از بعثت نبوی، بر به کمال رسیدن مکارم اخلاق دلالت می کنند: از جملۀ این روایات، حدیث مشهور نبوی (إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الْأَخْلَاقِ)؛ براستی که من برای به کمال رساندن مکارم الاخلاق مبعوث شده ام (مکارم الأخلاق، ص ۸).
و در روایتی از امام علی (علیه السلام) می خوانیم: «عَلَيْكُمْ بِمَكَارِمِ الْأَخْلَاقِ فَإِنَّهَا رِفْعَةٌ وَ إِيَّاكُمْ وَ الْأَخْلَاقَ الدَّنِيَّةَ فَإِنَّهَا تَضَعُ الشَّرِيفَ وَ تَهْدِمُ الْمَجْدَ»؛ به مكارم اخلاق پايبند باشيد كه آن مايه سربلندى است و از اخلاق پَست دورى كنيد كه آن انسانهاى شريف را پَست و بزرگوارى را از بين مى برد (تحف العقول، ص ۲۱۵).
آیت الله سید کمال حیدری، مقدمة فی علم الأخلاق، ص ۵ – ۲۸.
