حکم «شهادت ثالثه» در اذان از دیدگاه آیت الله حیدری
در چند روز اخیر برخی از شبکه ها و کانال ها به جای پاسخ علمی و منطقی به بیانات آیت الله حیدری، کلیپی از ایشان را در رابطه با شهادت ثالثه در اذان منتشر نموده و خواسته اند از آن چنین نتیجه بگیرند که شیعیان بدعت گذاشته و شهادت ثالثه را «جزء» اذان دانسته اند در حالی که طبق روایات پیشوایان خودشان از این کار نهی شده اند!
در پاسخ به ادّعای بی اساس فوق باید گفت از نظر عدّه ای از فقهای بزرگ شیعه و از جمله آیت الله حیدری شهادت ثالثه به هیچ وجه جزء اذان نبوده و نمی باشد، نه جزء واجب اذان و نه جزء مستحب آن.
اما اینکه مشاهده می شود غالب شیعیان در اذان نماز خود به ولایت امام علی (علیه السلام) شهادت می دهند، نه از باب «جزءِ واجبِ اذان بودن» است و نه از بابِ «جزءِ مستحب بودن» آن، بلکه صرفاً به خاطر استحباب فی نفسۀ آن است و هیچ ربطی به جزئیّت اذان ندارد. به عنوان مثال وقتی نام مبارک پیامبر گرامی اسلام یعنی محمد (ص) بر زبان می آید، فرستادن صلوات بر ایشان جزء اذان نیست، بلکه فقط به دلیل ثوابی است که بر این درود فرستادن مترتّب می شود. این صلوات برای خود مصلّی کمال و فضیلت محسوب می شود نه اینکه جزئی از اجزای اذان باشد به طوری که در صورت نگفتنش خللی در اذان پدید آید.
شهادت به ولایت امیر المؤمنین علی (علیه السلام) نیز در اذان به همین گونه است؛ یعنی طبق برخی روایات آمده است که هر گاه کسی از شما گفت: لا اله الا الله و محمداً رسول الله (ص)، باید علیاً ولی الله را هم بگوید (الإحتجاج، ص ۱۵۸)، اما نه از آن جهت که این جزء واجب یا مستحب اذان است، بلکه از آن روی که گفتن آن – در همه جا اعم از اذان و غیره – مطلوب و مستحبِّ فی نفسه است.
در ادامه به بیان مرحوم صاحب جواهر – به عنوان یکی از اعلام و فقهای بزرگ شیعه – در این باره استناد نموده و سپس دیدگاه آیت الله حیدری در این موضوع را به طور کامل و مستند از رسالۀ عملیۀ ایشان می آوریم.
شيخ محمّدحسن نجفي (ره):
«لا بأس بذكر ذلك [الشهادة بولاية علی بن ابیطالب] لا على سبيل الجزئية عملاً بالخبر المزبور، ولا يقدح مثله في الموالاة والترتيب، بل هي كالصلاة على محمد صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم عند سماع اسمه».
(جواهر الكلام، ج ۹، ص ۸۷).
آیت الله سید کمال حیدری (دام ظلّه):
«كيفية الأذان والإقامة
يتألّف الأذان من ثمانية عشر جزءاً، وهذه صورته بكامل أجزائه:
«الله أكبر» أربع مرّاتٍ.
«أشهد أن لا إله الله» مرّتين.
«أشهد أن محمّداً رسول الله» مرّتين.
«حيّ على الصلاة» مرّتين.
«حيّ على الفلاح» مرّتين.
«حيّ على خير العمل» مرّتين.
«الله أكبر» مرّتين.
«لا إله إلّا الله» مرّتين.
المسألة ۵۶۳: كيفية الأذان والإقامة محدّدة شرعاً ضمن ما ذكرناه، فلا يجوز أن يؤتى بشيء آخر من الكلام فيها على أساس أنّه جزء منها.
المسألة ۵۶۴: تستحبّ الصلاة على محمد وآل محمد عند ذكر اسمه الشريف وإكمال الشهادتين بالشهادة لعليّ بالولاية وإمرة المؤمنين في الأذان وغيره».
(الفتاوى الفقهية، ج ۱، ص ۲۷۰ و ۲۷۱).
همان طور که در عبارات فوق مشاهده می شود، آیت الله حیدری نیز همچون تعدادی از فقهای امامیه شهادت ثالثه را به عنوان اجزای اذان نیاورده اند، بلکه آن را پس از اتمام مسألۀ مربوط به اذان و به گونه ای جداگانه بیان نموده اند. باید دقّت داشت که شهادت ثالثه مستحب فی نفسه است که گفتنش در همه جا – اعم از اذان و غیره – ثواب دارد، و نه مستحب به عنوان جزئی از اذان!
نهایتاً باید گفت بنا بر توضیحات و مستندات فوق مشخص شد دیدگاهی که به عدّه ای از فقهای شیعه از جمله علامه حیدری مبنی بر جزئیت شهادت ثالثه در اذان نسبت داده شده، سخنی خلاف واقع و واضح البطلان است.
