از خلال بحث دربارۀ صیغه های مختلف حدیث صحیح، صریح و متّفق علیه «غدیر» مشخص می شود که برای کلمۀ «مولی» دو معنا می توان در نظر گرفت.
معنای اوّل: “الأولی” به معنای اولی به تصرّف
«اولی» به تصرّف، معنایی است که ما از قول نبی اکرم (ص) می فهمیم: «یا بریدة ألست أولی بالمؤمنین من انفسهم؟ قلت: بلی یا رسول الله. قال: من کنت مولاه فعلیّ مولاه».
شعیب ارنئوط در این باره گفته است: «اسناد آن صحیح است بر اساس شرط شیخین” (مسند الامام احمد بن حنبل، تحقیق: شعیب الارنئوط، ج ۳۸، ص ۳۲).
معنای دوّم: “الولی” به معنای سرپرست
«ولی» هم به معنای سرپرست، چیزی است که از سخنان رسول الله (ص) متوجه می شویم: «إنّ الله عزّ وجلّ مولای وأنا ولیّ کلّ مؤمن، ثمّ أخذ بید علی: من کنت ولیّه فهذا ولیّه».
طحاوی در این باره چنین آورده است: «رجال آن ثقه شیخین هستند» (مشکل الآثار للامام الطحاوی، ج ۵، ص ۱۸).
این دو کلمه، امامت سیاسی را برای امام علی (ع) به شکل واضح و صریح اثبات می کنند.
دلالت کلمۀ اولی بر امامت سیاسی
کسی که در اصل حدیث غدیر تدبّر کند، به خوبی در می یابد که رسول اکرم (ص) مراد خود را از کلمۀ “مولی” در همین حدیث بیان نموده اند و با وجود بیان خود رسول الله (ص)، نیازی به رجوع به کتب لغت – و غیره – باقی نمی ماند.
در احادیث فراوانی وارد شده است نبی اکرم (ص) از جمعی که در غدیر خم حضور داشتند اقرار گرفتند بر اینکه رسول خدا (ص) از خود ایشان به خودشان اولی هستند و سپس عبارت “فمن کنت مولاه فعلی مولاه” را بر آن تفریع نمودند.
به عنوان نمونه: “یا بریدة ألست أولی بالمؤمنین من انفسهم؟ قلت: بلی یا رسول الله. قال: من کنت مولاه فعلیّ مولاه” (مسند الامام احمد بن حنبل، تحقیق: شعیب الارنئوط، ج ۳۸، ص ۳۲).
بر این اساس، رسول اکرم (ص) پس از اینکه از مردم اقرار گرفتند که از خودشان بر ایشان اولی هستند، دست امام علی (ع) را گرفته و فرمودند علی (ع) نیز مولای شماست. معنای این عبارت و فعل رسول خدا (ص) آن است که ولایت منصوص علی بن ابی طالب (ع) در حدیث غدیر، متفرع است بر همان ولایت منصوص پیامبر (ص) که قرآن بدان تصریح نموده است: “النبی اولی بالمومنین من انفسهم” (احزاب/ ۶).
حال از آن جهت که “اولویت” مطرح شده در سوره احزاب به دلیل حذف متعلق آن عام است، اثبات می شود که این ولایت همه امور اعم از رهبری سیاسی و غیره را به نحو مطلق در بر می گیرد.
بنابراین همان ولایت و اولویتی که قرآن کریم برای رسول اکرم (ص) ثابت نموده و آن را به نحو عام و مطلق ذکر کرده، برای امام علی (ع) هم ثابت است، به این دلیل که رسول اکرم (ص) ولایت علی (ع) را بر آن تفریع نموده است.
مطارحات فی الإمامة ، ص ۴۲۷ – ۴۳۲.
