محضر مبارک حضرت آیت الله حیدری(دام ظله)؛
سلام علیکم،
لطفا تفاوت نظریۀ خود را پیرامون «عصمت» اهل بیت (ع)، با برخی از محققان به صورت شفاف و دقیق بفرمایید؟ لطفا توضیح دهید.
در جواب بیان می شود که:

اکنون برای کسانی که وجه تفاوت نظریۀ آیت الله حیدری با دیگر محققان را به درستی متوجه نشده و بین آراء گوناگون خلط نموده اند – علاوه بر تصریحات متعدّد خود ایشان – باز تکرار می کنیم که برخی اصل عصمت را انکار می کنند و می گویند اساساً اهل بیت (علیهم السلام) «در مقام ثبوت» و واقع، معصوم نیستند و خودشان هم ادعای عصمت نداشته اند، بلکه عده ای از متکلمان که از رویکردی غلوآمیز برخوردار بوده اند، مسألۀ عصمت را از پیش خود اختراع نموده و به پای مذهب گذاشته اند!

اما بر خلاف دیدگاه این عدّه، علامه حیدری عصمت ائمه (علیهم السلام) را قبول دارند و در کتاب های خود به تبیین و اثبات آن پرداخته اند، ولی بر این باورند که آموزۀ عصمت در قرون اوّلیه، بین اصحاب ائمه (علیهم السلام) به عنوان یک مسألۀ واضح و مستقل، مطرح و برجسته نبوده و در فرهنگ و ذهنیّت (مقام اثبات) شیعیانِ آن زمان، مقبولیّتِ عامّ نیافته بوده و اگر هم به ندرت بحثی از آن به میان آمده، تنها بین عدّه ای از خواصّ اصحاب و – نه همۀ ایشان! – طرح شده و اتفاقاً مورد بحث و اختلاف هم واقع گردیده است.

به بیان دیگر، بر اساس دیدگاه آیت الله حیدری، شیعیان – چه عامّۀ مردم و چه خواص ایشان – عمدتاً هنوز از آن چنان بلوغ فکری و ظرفیت معرفتی برخوردار نشده بودند تا اهل بیت (علیهم السلام) مسألۀ عصمت را آشکارا برای آنها بیان کنند.

این نظریه، انکار نمی کند که ممکن است برخی از خواصّ اصحاب ائمه (علیهم السلام)، عصمت را قبول نموده باشند یا اینکه حتّی خود اهل بیت (علیهم السلام) به معدودی از اصحاب – که دارای ظرفیّت و معرفت بالاتری بوده اند – عصمت خود را خبر داده باشند، امّا مسأله این است که اعتقاد به عصمت را به نحو عمومی و فراگیر برای مردم بیان نکرده بودند؛ زیرا عصمت «شرط تشیّع» نبوده است؛ بلکه تنها معیار و ملاک برای شیعه محسوب شدن، همان اخذ معارف دین از اهل بیت (علیهم السلام) بعد از رحلت رسول خدا (ص) و واجب الإطاعة دانستن ایشان، به عنوان «معیار حدّاقلی تشیع» بوده است.

بله، اگر کسی علاوه بر این، به عصمت اهل بیت (علیهم السلام) هم اعتقاد پیدا می کرده، این حاکی از عمق معرفت او نسبت به عترت پیامبر (ص) بوده است، اما باید دقّت داشت که «شرط کمال ایمان» (عصمت)، غیر از «شرط صحّت ایمان» (واجب الطاعة بودن) است و نباید بین این دو خلط کرد!