با توجه به اینکه آیت الله حیدری برای قبول روایات، مبانی خاصی دارند و هر روایتی را به سادگی نمی پذیرند و محوریّت را از آنِ قرآن می دانند و نه احادیث، سؤال این است که چرا در جلسۀ سوّم بحث «جواز تعبد»، برای اثبات اینکه ملاک ثواب و عقاب اخروی، «دلیل» است و نه «کشف از واقع»، به روایات استناد می کنند؟!
پاسخ
الف: باید توجه داشته باشید که دلیل اصلی آیت الله حیدری برای اثبات مدعای خودشان که عبارت است از: «جواز تعبد به جمیع ادیان و مذاهب الهی و بشری»، در درجۀ اوّل، یک «دلیل عقلی و معرفت شناختی» است مبنی بر اینکه انسان ها از آن جهت که به واقع دسترسی ندارند تا تطابق یا عدم تطابق دیدگاه شان با واقع را «احراز» کنند، تنها ملاکی که در دست دارند، «دلیل» و «حجّت» است.
بنابراین وقتی سراغ روایات می روند، از جهت «تایید» و «تقویت» آن مبنای عقلی است و نه از باب «تدلیل»! لذا اگر کسی آن روایت را هم نپذیرد، باز به استدلال اصلی ایشان که «عقلی» است، خلل و خدشه ای وارد نمی شود؛ بر همین اساس، لازم است منتقدین این نظریه، تمرکز اصلی خود را ابتدائاً به دلیل عقلی و قرآنی آیت الله حیدری معطوف کنند و اثبات کنند که ملاک ثواب و عقاب اخروی، «دلیل» نیست بلکه «کشف از واقع» است؛ حال آنکه طبق نظریۀ جواز تعبد، جز خدا، پیامبر (ص) و اهل بیت (ع)، احدی نمی تواند ادعا کند واقع به دست اوست و نظراتش لزوماً مطابق با واقع و ثبتِ در لوح محفوظ است! آری، نظرات اهل علم، گاهی ممکن است به واقع اصابت کند، و گاهی ممکن است خلاف واقع از آب در آید!
ب: «احراز صدق» دیدگاه های عالمان ادیان و مذاهب و پیروانشان به نحو یقین بالمعنی الأخصّ منطقی (اعتقاد جازم صادق ثابت)، در این عالم برای هیچکس میسّر نیست؛ اگرچه وصول به قطع اصولی (اعتقاد جازم) ممکن و کافی است؛ لذا فقط در ظرف قیامت که روز آشکار شدن اسرار و حقایق است، می توان صحت آراء و اندیشه ها، و تطابقشان با واقع را بدون هیچ شکّ و شبهه ای در یافت.
ادلّه و تفصیل این مبنای مهم معرفت شناختی آیت الله حیدری را در بحث «نظریة المعرفة بین الفکر الإسلامی والغربی» می توانید دنبال کنید.
